طلا:
طلا فلزی گران بها در ایران است که به نام زر هم شناخته میشود و از گذشته به دلیل جلای زیبا ومقاومت بالا در مقابل اکسیداسیون و کم یابی و... مورد توجه بشر بوده است و بیشترین استفاده آن در زمان قدیم در ساخت سکه و شمش طلا به عنوان واحد پولی بوده است. ایران از لحاظ جغرافیایی بر روی کمربند معدنی جهان قرار دارد و از جهات ذخایر فلزات در جهان پرچم دار است. همین موضوع باعث گسترش صنعت فلزکاری طلا سازی در ایران از ابتدای تاریخ بوده است و این صنعت از ایران به سایر نقات جهان از قبیل هند، مصر،بابل و جیحون گسترش پیدا کرده است.
صنعت طلا سازی در زمان مادها و هخامنشیان:
دو هزار سال قبل از میلاد ساکنان فلات ایران ساختن جواهرات و زیورالات با دانه و مهره رنگی اغاز کردند. تا اینکه در هزاره اول پیش از میلاد فرهنگ غنی ایران شکل گرفت و تغییر گسترده ای در صنعت جواهرسازی و طلاسازی ایجاد شد. اجساد پیدا شده در این دوره با جواهرات تزیین شدند که این موضوع را اثبات میکند. در دوره مادها از معادن اطراف همدان طلا استخراج میشده است. به علاوه در این دوره هنر فلز کاری مادها و هخامنشیان به دلیل پیوستگی که دارند قابل تفکیک نیست. در زمان هخامنشی به دلیل اقتصاد پر رونق آن زمان خلق آثار هنری بخصوص هنر فلزکاری بسیار رواج داشت که نمونه ای از این آثار در تخت جمشید و...بدست آمده است. این موضوع که در دوره هخامنشیان برای اولین بار سکه طلا ضرب گردید نباید نادیده گرفت. در این دوره استفاده از سنگ قیمتی و هم چنین جواهرات با طرح ساده متداول بوده است. مجسمه معروف بز بالدار از جمله اسناد تاریخ فرهنگی هنری ایرانیان در گذشته را بیان میکند. در این زمان اقتصاد ایران بر مبنای 2فلز یعنی طلا و نقره بوده است.
عصرساسانیان:
طلا در این دوره به عنوان هزینه های نظامی و جنگ و دستمزدها و باج ها یا به صورت زیورآلات مورد استفاده قرار میگرفت. با توجه به منابع موجود، در این دوره بیشترین طلای جهان تهیه و جذب شده است و تقریبا همه مسیر های تجارت طلا از قلمرو ساسانیان عبور میکرده است. هم چنین سکه های طلا به عنوان واحد پولی همانند دوران هخامنشیان رواج بسیاری داشتند. در این دوره هنر جواهر سازی به شکوفایی رسید که کیفیت و پیچیدگی زیوآلات و سکه ها نشان دهنده این امر است. با توجه به نوشته های مورخین فعالیت های تولیدی و صنعت طلا و جواهر و سنگ های قیمتی رونق فراوانی داشته است و طبقه اشراف و ثروتمندان از وسایل و اشیاء قیمتی که از طلا و جواهر ساخته شده بود استفاده میکردند.
صنعت طلا سازی در زمان حمله اعراب و بعد از اسلام:
در دو دهه اول بعد از اسلام طرح ها به طرح های کلاسیک روم شرقی محدود میشد. پس از کشته شدن آخرین پادشاه ساسانیان توسط اعراب، حاکمان عرب سکه هایی شبیه سکه های ساسانیان ضرب کردند و تصاویر حاکمان ساسانی را همان گونه که بود باقی گذاشتند هم چنین یکی از کلمات بسم الله و بسم الله ربی و محمد رسول الله و.. در کنار سکه ها اضافه کردنند. این سکه را سکه عرب ساسانی مینامیدند. بعد از این دوره سکه های اسلامی بدون تصویر جایگزین شدند و اولین سکه بدون تصویر به نام دینار به وجود آمد. در این دوره (زمان حمله اعراب) ایرانیان فرهنگ غنی خود را حفظ کردند و بسیاری از طرح و نگار و نقش های ایرانی باقی ماند هم چنین نقره جات جای بیشتری به نسبت طلا بین مردم پیدا کردند و تنها برخی از جواهرات و قطعات طلا توسط زنان استفاده میشد. بعد از ورود اسلام هنر سنتی ایرانیان تحت تاثیر هنر اسلامی قرار گرفت که در آن استفاده از تصاویر ممنوع بود. به علاوه این که در این دوره از روش هایی مثل ملیله دوزی با سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی و برجسته کاری و .. استفاده می شد.
در قرن های 9 تا 13 صنعت طلا و جواهر آمیخته ای از طبیعت و شکل هندسی بود. دستبندهای ایرانیان به صورت ورقه ای از طلا و نقره و برنز ساخته میشدند. هم چنین گوشواره ها به صورت هلالی شکل از جنس طلا به علاوه ی گردنبند هایی از طلا، همه در کنار یکدیگر قرار میگرفتند. از قرن 14 به بعد نسخه های خطی کشف شده منابع معتبری برای اطلاع رسانی در مورد جواهرات ایرانی محسوب میشوند.
صنعت طلا سازی در زمان تیموریان :
در زمان تیموریان علاقه تیمور به هنر های مختلف از جمله جواهر سازی باعث شد که طرح های ایرانی برای نسل آینده باقی بماند. در زمان مغول و تیموریان موهای آرایش شده با جواهرات برای زنان و نیم تاج هایی از جواهرات برای مردان رایج بوده است.
عصر صفوی:
مینیاتور، منبع اطلاعات با ارزش از هنر و صنعت طلا و جواهر ان زمان است. زنان و مردان صفوی از مد یکسان در مورد زینت آلات پیروی میکردند. در این دوره جواهرات گران تر و ساخت آنها تخصصی تر شد.
عصر قاجارو قرن بیست:
باگام نهادن در قرن 19 و 20 صنعت طلا و جواهر سازی ایران وارد عصر جدیدی شد در این عصر به دلیل رفت و آمد زیاد ایرانیان با اروپاییان سبک پوشش و به دنبال آن صنعت طللا و جواهر سازی تحت تأثیر آن قرار گرفت (اما طرح های سنتی اقوام کرد همانگونه باقی ماند) بطوری که این تاثیر تا به امروز ادامه داشته است و طرح های اصیل ایرانی از یادها رفته است.